مدل سازی مطلوبیت زیستگاه یوز آسیایی (acinonyx jubatus venaticus) با استفاده از شبکه های باور بیزین

چکیده بصورت تاریخی یوز آسیایی (acinonyx jubatus venaticus) در مناطق گسترده¬ای از آسیا پراکندگی داشت و از صحرای سینا تا ایران و هند یافت می¬شد. امروزه جمعیت آن در ایران به عنوان آخرین زیستگاه طبیعی، کمتر از 70 قلاده تخمین زده می¬شود. از این رو، این تاکسون توسط اتحاده جهانی حفاظت از طبیعت (iucn) به شدت در خطر انقراض طبقه بندی شده است.برای حفاظت از آخرین جمعیت¬های باقی¬مانده، پروژه حفاظت از یوز آسیایی (cacp) بیش از یک دهه پیش برای تضمین بقای بلند مدت یوز آسیایی در ایران توسط سازمان ملل آغاز به کار کرد. حفاظت موفق گونه¬های در خطر انقراض نیازمند درک جامعی از بوم شناسی و تعامل آن¬ها با عوامل زیست¬محیطی است. شبکه¬های باور بیزین (bbn)، نوعی مدل¬های گرافیکی هستند که روابط احتمالاتی بین متغیر¬ها را در خود جای می¬دهند و منابع مختلف اطلاعات را با هم ترکیب می¬کنند. منطقه مورد مطالعه در مرکز ایران قرار داشت که مهمترین زیستگاه یوز آسیایی را در خود جای داده است. در این پژوهش ابتدا نمودار اثری ترسیم شد که ساختار علت¬و¬معلولی و روابط بین مهمترین متغیر¬های اثر گذار بر روی گونه را نشان می¬داد. سپس این نمودار با استفاده از احتمالات حاصل از نظر کارشناسان گونه به یک مدل بیزین اولیه تبدیل گردید. کمی سازی متغیر¬ها در نرم افزاد netica 3.12 صورت گرفت. عملکرد مدل از طریق حساسیت سنجی مورد بررسی قرار گرفت. صحت مدل نیز با استفاده با داده¬های فرضی و همچنین 146 نقطه حضور و 30 نقطه عدم حضور یوز در 5 منطقه حفاظت شده انجام پذیرفت. .متغیر¬های مورد مطالعه در نرم افزار arc map 9.3 نقشه سازی شدند. نقشه مطلوبیت زیستگاه یوز در مرکز ایران با استفاده از روی¬هم¬گذاری طبقات مطلوب نقشه¬های متغیر¬ها که برای ساخت مدل مورد استفاده قرار گرفته بود تهیه شد. امنیت زیستگاه، موجودیت طعمه و شکار غیر قانونی به عنوان مهمترین متغیر¬های اثر گذار بر روی مطلوبیت زیستگاه یوز شناسایی شدند. پارک ملی سیاهکوه، بخش شمالی منطقه حفاظت شده بافق و بخش جنوبی پناهگاه حیات وحش دره انجیر به ترتیب مطلوب-ترین زیستگاه¬های یوز در منطقه مورد مطالعه مشخص شدند. مدل ارائه شده ابزار ارزشمندی برای پیش¬بینی مطلوبیت زیستگاه یوز است که می¬تواند در مدیریت تطبیقی گونه یاری رساند.